Geef de markt ruimte door oplossingsvrij uit te vragen

Opdrachtgevers doen steeds vaker vroegtijdig een beroep op de specifieke kennis van marktpartijen voor de realisatie van hun bouwwerk. Ze maken dan geen gedetailleerd bestek voordat ze de markt op gaan. Ze doen een oplossingsvrije uitvraag en betrekken marktpartijen eerder bij de voorbereiding. Het effect is een betere aansluiting van ontwerp en realisatie.

Vroegtijdig betrekken van marktpartijen is noodzaak

Een aantal trends veroorzaken de ontwikkeling naar open, oplossingsvrije uitvraag:

1. Meer eisen aan gebouwen. Denk alleen al aan de inpassing van duurzame energie of klimaatadaptatie. Daar komen meer bouwnormen bij kijken. Inbreng van de kennis van de aanbieders verminderen de projectrisico’s.
2. Het aanbod bestaat vaker uit industrieel gefabriceerde modules: gevelmodules, energiemodules, verwarmings- en koelmodules, dakmodules of cascosystemen. Volg de actualiteit en zie welke ontwikkelingen er gaande zijn. Leveranciers bieden mooie oplossingen, die met kennis van zaken moeten worden ingepast in het ontwerp.
3. De markt ontwikkelt complete conceptoplossingen. Grondgebonden of gestapelde woningen, scholen, kantoorconcepten, zorgtehuizen, OK-modules, et cetera.
4. De rol van circulariteit neemt komende jaren een vlucht. Zowel in het eindproduct als in het proces. Denk aan reduce, re-use en recycle en meer concreet de toepassing van ‘tweede leven producten’. De beschikbaarheid van (bestaande) producten maakt het nodig om in het ontwerp met alle partners te kunnen schakelen.
5. Het aantoonbaar maken van prestaties wordt belangrijker, zowel in de stichtingsfase, als in de gebruik- en onderhoudsfase. Waar we nu al het energielabel kennen, eist de nieuwe Wet Kwaliteitsborging dat prestaties expliciet aantoonbaar zijn voor de verschillende eisen van het bouwbesluit. Ook bij vastgoedtransacties en verzekeringen gaat het prestatiebewijs (gebouwdossier) een bepalendere rol spelen.

De nieuwe Wet Kwaliteitsborging voor het bouwen zal het denken in prestaties in snel tempo stimuleren bij alle partijen in de bouw. Gelukkig zijn er steeds meer NEN-normen en BRL-processtandaards waarmee de gewenste kwaliteit kan worden gedefinieerd en geborgd. Het verantwoorden van de feitelijke prestaties zal onderdeel worden van het gebouwdossier.

Uitzondering of regel

Het oplossingsvrij uitvragen is momenteel in de woning- en utiliteitsbouw nog meer uitzondering dan regel. Toch willen opdrachtgevers kennis in de markt benutten. Alleen al om risico’s en faalkosten te beperken is vroegtijdige betrokkenheid van marktpartijen een noodzaak. Maar het lijkt niet efficiënt om van elk project een bouwteam te maken. Ketenstandaard heeft een verkenningsronde uitgevoerd onder opdrachtgevers uit de zorg, woningcorporaties, het onderwijs en de kantorenwereld. Het blijkt dat er meerdere vormen van uitvraag zullen ontstaan, die vroege betrokkenheid mogelijk maken en aanbieders prikkelen om hun kennis in te brengen.

Open ontwerp als basis

Conceptwoningen, installatieconcepten en industriële bouwprocessen maken het logischer dat opdrachtgevers de markt op een open manier benaderen voor het verwerven van het beste productaanbod. Je maakt voor een nieuwe auto tenslotte ook niet eerst een bestek, om daarna in een showroom uit te zoeken of het door jou ontworpen model daar te vinden is.

Het marktmechanisme van vraag/aanbod zal een wisselwerking worden van oplossingsvrij gespecificeerde behoeften en prioriteiten van de opdrachtgever en oplossingen uit de markt met de meest toegevoegde waarde. De interactie tussen vraag en aanbod in de ontwerp- en realisatiefase gaat de komende jaren op de schop en kan een flinke digitale boost gebruiken.

Verbeterde dialoogvormen

Hoe gaat het in de huidige praktijk? Doorgaans maakt de architect een programma van eisen, ontwerpt een plattegrond van het gebouw en gaat op zoek naar mooie oplossingen die hij in het gebouw kan integreren. Variërend van gevelstenen en kozijnen, tot aan installaties en binnendeuren.

Oplossingsvrij uitvragen verlangt een vorm van open ontwerpen, waarbij de opdrachtgever en de architect een onderlegger creëren, om in samenspel met de markt oplossingen in te passen. Het energiesysteem, het dak, het koelsysteem: van grof naar fijn verkennen en engineeren ze een oplossing. Voor de dialoog geven de opdrachtgever en zijn architect eisen en wensen mee als kaders. Maar zij laten veel ruimte voor inbreng van de eigen oplossingen van marktpartijen, zeker als deze een optimale prijs/prestatie leveren. De totaaloplossing moet aan alle prestatie-eisen voldoen:  constructief, brandveilig, gezond, duurzaam, beeldkwaliteit, onderhoudskosten, klantverwachtingen. Alle geleverde prestaties moeten worden onderbouwd.

Geen bestekken meer?

Uit onderzoek van Balance & Result, , in opdracht van Stichting Ketenstandaard, blijkt dat opdrachtgevers de open manier van uitvragen toejuichen. De huidige werkwijze waarbij opdrachtgevers met behulp van een bestek de markt op gaan, zal zeker blijven bestaan. Want veel partijen vinden bestekken handig bij de uitvoering van hun werkzaamheden. Het zou zonde zijn onnodige faalkosten veroorzaken als we deze uitvoeringskennis niet zouden blijven gebruik in een praktijk van open uitvragen niet te blijven gebruiken. Oplossingsvrij uitvragen zal deze klassieke werkwijze echter steeds meer verdringen.

Meedenken?

Ketenstandaard zoekt contact met partijen die hun visie op oplossingsvrij uitvragen willen delen. Bent u zo’n partij, meld u dan bij Paul Kuijpers (p.kuijpers@balance-result.nl) en hij neemt contact met u op. U kunt ons ook bellen op 0570-628474.