Het nieuwe Klimaat- en energieakkoord moet eind 2018 rond zijn. Dat is nog een hele klus gezien de zeer uiteenlopende visies en belangen. De ambitie is duidelijk; we maken Nederland aardgasvrij (en CO2-neutraal). Daar hebben we nog drie decennia de tijd voor, maar de opgave is dermate groot dat we drie decennia terug hadden moeten beginnen. We moeten dus geen moment aarzelen en daadkrachtig aan de slag. Onder andere in de gebouwde omgeving.

Ambitie 1.000 woningen per dag aardgasvrij

In Parijs hebben 195 landen afgesproken dat ze de temperatuurstijging van de aarde willen beperken tot 2 graden Celsius, en streven naar maximaal 1,5 graad. Het Nederlandse kabinet vertaalt deze ambitie in een vermindering van broeikasgassen met minimaal 49% in 2030 ten opzichte van peiljaar 1990 en 85 tot 95% in 2050. Het SER Energieakkoord (2013) stelt dat in 2021 30.000 tot 50.000 woningen per jaar aardgasvrij moeten worden gemaakt en dat het tempo moet worden opgeschaald naar 200.000 per jaar. Dat komt neer op 1.000 woningen per werkdag. We moeten erkennen dat dit een versnelling is waar Max Verstappen jaloers op zou zijn.

Nieuwe Klimaatakkoord; de aanzet

We hebben in Nederland ongeveer 7 miljoen woningen plus 1 miljoen gebouwen. We moeten ze allemaal aanpakken in periode tot 2050. Zoals gezegd betekent dat een opschaling van een handvol per jaar nu naar 1.000 per dag. Dat zal nooit lukken zonder structurele veranderingen in de manier waarop we gewend zijn om dit aan te pakken. Behalve een enorme versnelling van het tempo, is ook een drastische verlaging van de kostprijs nodig. Want anders is het een illusie dat we de energietransitie woonlasten-neutraal kunnen realiseren, een belangrijk uitgangspunt voor de betrokken partijen. Voor de bouw- en installatiesector voorwaar een enorme innovatieopgave  De behoefte aan innovatieve oplossingen wordt nog eens versterkt doordat er onvoldoende menskracht beschikbaar is om deze transitie op klassieke wijze te realiseren.  

In de aanzet naar het nieuwe Klimaatakkoord wordt gezinspeeld op een kostenreductie van 15 tot 50%. Deze kostenreductie moet gerealiseerd worden door het bundelen van de vraag. Om te beginnen bij de woningcorporaties, de zogeheten Startmotor van de transitie. Vooralsnog blijft onduidelijk hoe de vraagbundeling in de particuliere sector gedacht is. Ook daar is een vraagbundeling denkbaar. In de praktijk is dat weerbarstig en zeer tijdrovend. We zien nog maar weinig bouw- en installatiebedrijven die bereid zijn om daar structureel werk van te maken. In de corporatiesector kunnen ze namelijk sneller scoren, zeker in een vraagmarkt. Vraagbundeling in de particuliere sector zal vermoedelijk alleen tot stand komen als gemeenten dat naar zich toe trekken. Anders blijft de particuliere sector achter en blokkeert met ongeveer twee derde van het huizenbezit het transitieproces.

Wijk voor wijk

De tafel Gebouwde omgeving gaat ervan uit dat de energietransitie wijk-voor-wijk tot stand zal komen. Dat lijkt een logische gedachte. Niet alleen gezien vanuit de techniek, maar ook vanwege de benodigde sociale innovatie. Particuliere huiseigenaren en gebouweigenaren beslissen namelijk over hun eigen vastgoed. We krijgen hier te maken met deels collectieve besluitvorming met ingrijpende consequenties voor de individuele eigenaren. Daar gaan ze niet zomaar in mee en actieve participatie lijkt een sleutel tot succes. Op verschillende schaalniveaus zullen transitieplannen worden gemaakt, van Regionale Energiestrategieën tot wijk-warmteplannen tot individuele woningverbeterplannen, met een flinke onderlinge samenhang.

Het proces van een wijkgerichte aanpak loopt al in Gelderland. Intensieve participatie van bewoners en andere belanghouders in de wijk is daarbij het vertrekpunt. De betrokkenen doen in de deelnemende wijken veel ervaring op die ze met elkaar en anderen delen. Al werkend ontstaan methodieken, aanpakken en instrumenten die ingezet kunnen worden bij de verdere opschaling. De transitie in andere wijken (of dorpen) zal daardoor steeds sneller en effectiever verlopen.

Meer weten?

De wijkaanpak is een idee van het Gelders Energieakkoord. De programmatafel Wijk van de Toekomst stuurt dit aan. Een team dat bestaat uit Balance & Result, Witteveen + Bos, Nijenrode Business Universiteit, GriDD en HAN ondersteunt dit programma. 

Voor meer informatie, zie www.wijkvandetoekomst.nu of neem contact op met Jan Straatman, projectleider van het ondersteuningsteam (j.straatman@balance-result.nl)