CineMec zat bomvol tijdens de Praktijkdag ‘Bouwen aan kwaliteit’. Aanleiding voor de enorme belangstelling was de nieuwe wet “Kwaliteitsborging voor het bouwen”, die binnenkort in de Tweede Kamer zal worden behandeld. In de aanloop naar dit wetsvoorstel van minister Blok zijn er de afgelopen periode al vele pilotprojecten uitgevoerd om ervaringen op te doen. Het delen van praktijkervaringen van koplopers stond op deze praktijkdag centraal. Afgelopen jaren stonden kwaliteitsverbetering en faalkostenvermindering hoog op de agenda van deze koplopers. Zij waren zich ervan bewust dat tevreden klanten en een goed rendement alleen haalbaar zijn als zij hun proces op orde hebben. Inmiddels zijn zij ‘bewust bekwaam’ is het hen duidelijk dat het om meer gaat dan nieuwe controlemechanismen en systemen.

Zelf verantwoordelijk

Hajé van Egmond (dagvoorzitter) lichtte de status en betekenis van het wetsvoorstel toe. Wat betekent private kwaliteitsborging bijvoorbeeld voor de verantwoordelijkheid en aansprakelijkheid van verschillende partijen?

“Vergelijk het met de APK van de auto: de keurmeester checkt systematisch of voldaan is aan de wettelijke eisen en de overheid keurt steekproefsgewijs het systeem van kwaliteitsborging. … De wet is in feite alleen maar een drukmiddel om je werk goed te organiseren. Dat laatste, daar gaat het echt om.”

De deelnemers, zowel ontwerpende en uitvoerende partijen in de bouw, als opdrachtgevers, toeleveranciers, overheden en adviseurs, werden met praktijkvoorbeelden vanuit diverse gezichtspunten meegenomen in de veranderingen die op komst zijn.

Vertrouwen

Het vertrouwen van partijen onderling kwam meerdere keren naar voren. Doordat de rol- en taakverdeling in het bouwproces door de nieuw wet zal veranderen, zullen ook de verhoudingen tussen de betrokken partijen veranderen. Dat geldt op de eerste plaats voor de verhouding van de overheid als toezichthouder enerzijds versus de bouwpartijen anderzijds. Omdat de bouwpartijen in de toekomst de volledige verantwoordelijkheid zullen krijgen voor de kwaliteit van het bouwwerk, zal de overheid er op moeten kunnen vertrouwen dat deze bouwpartijen hun verantwoordelijkheid ook daadwerkelijk zullen nemen. Dat vertrouwen blijkt nog niet altijd vanzelfsprekend. Er is nog een hele weg te gaan om het vertrouwen te winnen en te behouden.

Aantoonbare kwaliteit en risicogestuurd werken

Ervaringsdeskundige sprekers lieten zien hoe ze de afgelopen tijd hebben geïnvesteerd in het verbeteren van hun ontwerp- en uitvoeringsproces. Daarmee hebben ze zich voorbereid op de invoering van de wet. Nieuwe fenomenen zijn de introductie van de externe kwaliteitsborger die over de schouder van de bouwer meekijkt in het bouwproces, de extra verantwoordelijkheden en aansprakelijkheden voor de bouwer en de omgekeerde bewijslast. Bouwers moeten niet alleen aantonen dat ze aan alle wettelijke eisen voldoen. Ze moeten ook risicogestuurd gaan werken, samen met hun bouwpartners.
.
Ontwerpende partijen gaven een doorkijkje in hun zoektocht. Marlies Zuidam liet zien hoe haar Brabantse architectenbureau stapje voor stapje tot een verbeterde kwaliteitsborging is gekomen. In alle ontwerpfasen worden ook de wettelijke eisen expliciet getoetst. Dat levert niet alleen vroegtijdige ontwerpdiscussies en -beslissingen op, het leidt ook tot een andere betrokkenheid van de opdrachtgever, die veel meer het gevoel heeft aan het stuur van zijn ontwerp te zitten. En het levert specifiekere keuringen op in het verificatieproces met de bouwer. Na aanvankelijke terughoudendheid bleek de bouwer uiteindelijk zeer enthousiast, omdat hij ook zijn faalkosten flink kon beperken. De aanpak van het architectenbureau was dusdanig succesvol dat de nieuwe werkwijze in komende projecten in hun BIM-omgeving verder wordt uitgebouwd.

Ketenorganisatie

De verandering van rol- en taakverdeling geldt ook voor de ontwerpende en uitvoerende partijen. In de praktijk blijkt dat de bouwer als hoofdverantwoordelijke er nog wel in slaagt om duidelijke afspraken te maken over kwaliteitsborging met opdrachtgever en ontwerpers en adviseurs. Lastiger wordt het als het gaat om onderaannemers en leveranciers. Hun betrokkenheid bij een bouwproject is kortstondig of op afstand. Bovendien zijn ze (ook) nog niet gewend om de door hen geleverde kwaliteit – anders dan garantiebepalingen – expliciet te maken en aan te tonen.

Bouwers horen van hen regelmatig de verzuchting “… maar we leveren toch altijd kwaliteit”. Met de nieuwe wet wordt het adagium echter “show me, don’t tell”.

Dat geldt voor de bouwketen als geheel, van opdrachtgever en bouwer, tot onderaannemer en toeleverancier.

Kwaliteitsborging integraal onderdeel van procesbeheersing

Bouwbedrijf Nijhuis heeft een risicogerichte werkwijze ontwikkeld als integraal onderdeel van hun kwaliteitssysteem. Daarbij worden beheersmaatregelen nauwlettend opgevolgd en restrisico systematisch uitgesloten. Deze aanpak vraagt de betrokkenheid van alle ketenpartners, wat in praktijk nog lastig blijkt.
.
Andere uitvoerende partijen lieten zien hoe ze informatie systematisch bij elkaar brachten in hun dossier om de kwaliteit aan te tonen. Volgens projectleiders van Strukton en Heijmans zijn ICT-tools hierbij onmisbaar. Het maakt iedereen ook bewust

“Je legt bouwpartners vooraf uit wat en hoe je het gaat doen en hoe je gaat keuren. Je kijkt niet alleen naar het gebouw, maar ook naar de gebruiksfunctionaliteit voor de klant. En bouwvakkers zijn van nature geen controleurs. Maar als je ze meeneemt in het proces, dan denken ze mee in het verstandig keuren met het oog op projectspecifieke risico’s”.

Het uitvoeringsteam waardeert het bijzonder dat het restpunten direct kan opvolgen.

Proven concepts

Installatiebedrijf HEK is leverancier van prefab installatiesystemen. Het bedrijf vroeg zich af hoe het kwaliteitsborging kon organiseren zonder zich op te zadelen met de bekende papieren tijger. Samen met Nieman hebben ze een methodiek ontwikkeld om de installatie van hun prefabproduct gegarandeerd foutvrij te realiseren. Men spreekt van zogeheten ‘proven concepts’. Zo is het afschot van het riool vooraf doordacht en inherent geborgd in het prefab-proces en worden kwaliteitsaspecten automatisch geregistreerd. Met de opgedane ervaring wacht HEK de verdere ontwikkelingen rond private kwaliteitsborging nu met een gerust hart af.

Hard zacht

Bij kwaliteitsborging denken we in eerste instantie aan de ‘harde’ systemen voor kwaliteitsborging. Juist de ‘zachte’ aspecten zijn doorslaggevend om te kunnen ‘bouwen met nul fouten’, wat vraagt om partijen die ‘bewust bekwaam’ zijn in de samenwerking, die kennis van procespartners tijdig op tafel weten te krijgen. En niet pas als het te laat is. Bij de invoering van de nieuwe wet zullen we ons daarom niet alleen moeten storten op het ontwikkelen van instrumentarium, systemen en controles. Er is ook aandacht nodig voor de mensen die in de praktijk met deze hulpmiddelen moeten werken, hun vakmanschap en hun professionaliteit. De kunst is om hen te motiveren en vaardig te maken, zodat ze niet alleen ‘hun plicht doen’, maar ook de voordelen van de verbeterde procesbeheersing ontdekken voor hun eigen werk.

Meer informatie

Gezien de enorme belangstelling voor deze praktijkdag hebben Balance & Result en Nieman Kwaliteitsborging zich voorgenomen om in de eerste helft van 2017 nogmaals een praktijkdag te organiseren.
.
Hebt u belangstelling voor de ontwikkelingen op het gebied van private kwaliteitsborging, maak dit kenbaar. Dan houden wij u op de hoogte. Mail naar Miriam Nijhof.